تأثیر اندیشه های خواجه نصیرالدین طوسی در معماری و شهرسازی دوره ایلخانی
تأثیر اندیشه های خواجه نصیرالدین طوسی در معماری و شهرسازی دوره ایلخانی
بزرگداشت روز مهندس
معماری و شهرسازی هر ملتی بازتاب اندیشه های مختلف فکری و فرهنگی مردمان آن سرزمین است. شکل گیری آثار هنری
همواره متأثر از اندیشه ی بزرگانی بوده که درک آن جز با مطالعه آثار و دوره تاریخی ایشان امکانپذیر نخواهدبود.
قرون 7 و 8 هجری عصر شکوفایی معماری و شهرسازی ایران پس از فروکش کردن حمله مغول و تشکیل حکومت ایلخانی است.
یکی از افراد تأثیرگذار در این دوره، خواجه نصیرالدین طوسی است .
خواجه که با درایت خود توانســت نظر هولاکوخان را به خود جلب کند و در مقام وزارت، در برخی از فعالیت های عمرانی و نظارت بر امور
ساخت حضور داشته باشد.در علوم مختلف از جمله ادبیات که شاخه ای از هنر محسوب میشود صاحب نظر بود؛ و عمق نظرات وی
(در این حوزه) میتواند در برگیرنده سایر انواع هنرها باشد.
خواجه نصیر با هوشمندی خاص خود خوی ویرانگری مغولان را به سمت عمران و آبادانی سوق داد. وی از طریق نفوذ در خان مغول یکی از
بزرگترین کانون های علمی آن زمان یعنی رصدخانه مراغه را تأسیس کرد،این اقدام خواجه پیوند دهنده سیاست، علم و مذهب بود که این
امر در نهایت منجر به ارتباط وقف با شهرسازی شد.
تحت تأثیر این بزرگان و پذیرش اسلام به وسیله حاکمان مغول و اهمیت یافتن مسئله وقف، ساخت اماکن مذهبی نظیر مساجد، خانقاه و
همچنین بناهای عام المنفعه مانند حمام، کاروانسرا، آب انبار و … در بافت شهرهای تازه تأسیس مورد توجه قرار گرفت. نظرات خواجه در
هندسه و نگاه خاص وی به هنر در کنار جایگاهش در دربار حکومتی، منجر به رشد و اعتلای معماری و هنرهای وابسته نظیر کاشیکاری،
گچبری و تزئینات بناها شد.
اقدامات خواجه نصیر و ساخت رصدخانه مراغه موجب شکوفایی علم هندسه و در نهایت رونق حیات شهرسازی و معماری ایران شد و
پیشرفت های معماری دوره ایلخانی علی الخصوص در زمان غازان خان و رشد مکتب معماری تبریز در دوره های بعدی مدیون اندیشه این
بزرگان است.
در این دوران شهرهای بسیاری به وجود آمدند؛ شن بازان، ربع رشیدی، سلطانیه که نمونه ای از این شهرهاست. به دنبال این سبک،
سبک های معماری تیموری، صفوی، عثمانی و سبک معماری مغولان هند به وجود آمد و بازسازی شهرهای مختلف به این ترتیب میسر
شد.
جدا از تأثیر مستقیم خواجه نصیرالدین طوسی در معماری و شهرسازی دوره ایلخانی، وی در آثار فلسفی خود نیز مباحثی در رابطه با تأثیر
عدالت در شهر اسلامی و محوریت آن در شهر آرمانی بیان کرده است. از اینرو شکوفایی معماری شهری بعد از این دوران، همه مرهون این
عصر است.
مقاله نوشته لیدا بلیلان اصل وحنانه فیاض مقدم که در دو فصلنامه مطالعات بین رشته ای در تعالی معماری و شهرسازی
دیدگاهتان را بنویسید