رنگ در معماری مسجد نصیرالملک قسمت 2

رنگ در معماری مسجد نصیرالملک قسمت 2

مسجد نصیرالملک شیراز :

مسجد نصیرالملک شیراز مربوط به دوره قاجاریه است، این بنا با بهره مندی از تزئینات کاشی هفت رنگ که تقریبا

در همه قسمت مسجد به کار رفته ، به ” نگین مساجد ایران ” شهرت یافته است .

این مسجد به دستور حسنعلی نصیرالملک ساخته شد.

آنچه این بنا را شاخص می سازد ، تجلی رنگ است که هنرمندان این بنا استاد محمدحسن معمار ، استاد کاشی

پز و استادمحمد حسینی نقاش شیرازی با بهره مندی از هنرهایی همچون کاشی کاری ، مقرنس کاری آجرکاری ،

حجاری و..این بنا را آراسته اند.

مجموعه بنا از یک مسجد بزرگ و یک امامزاده با گنبد و صحن ورودی مجزا تشکیل شده است .

مسجد دارای صحن وسیع ، دو ایوان روبه روی هم ، دو شبستان کشیده ، یک سردر ورودی پر تزئین و یک رواق

است .

شناخت رنگ در مسجد نصیرالملک :

رنگ بر سطوح مختلف در فضای مسجد نصیر الملک شیراز ، ویژگی اساسی معماری این مسجد است .

با بررسی ومطالعه رنگ در مسجد می توان این موضوع را به دودسته کلی تقسیم کرد :

• ارسی ( شیشه های رنگین)
• سطوح معماری ( سردر و جلو خان ، شبستان غربی ، ایوان شمالی ، ایوان جنوبی وغیره ) که از آجرکاری ، حجاری و کاشی کاری تشکیل شده است .

سردر وجلوخان :

سردر ورودی باشکوه مسجد با جزئیات زیبای خود ، القای حس شیفتگی ، موجب تمرکز بر ورودی و تقویت حس

دعوت کنندگی آن می شود .

ورودی اصلی مسجد از کاشی هفت رنگ با تزئینات فراوانی از گل سرخ و گل زنبق شیراز با تنوع رنگی مناسب و

لطیف ایجاد شده است.

مقرنس کاری در سقف طاق به وسیله کاشی های هفت رنگ ، ترکیبی از زرد و آبی روشن با نقوش گل رز سایه

پردازی در قالب های متنوع اطراف جناقی مقرنس با نقوش اسلیمی زرد رنگی با چرخش بزرگ که دارای زمینه ای

سراسر پوشیده گل های رز است تزئین شده است.

شبستان غربی:

قسمت مهم این شبستان هفت درگاه چوبی است که ان را به صحن مسجد مرتبط می سازد، این هفت درگاه با

تزئینات چشم گیر گره سازی و قواره بری ، با استفاده از شیشه رنگی است .

قرار گرفتن شیشه ها با رنگ های سرد و گرم کنارهم زیبایی خاصی به این ترکیب بندی بدیع و کم نظیر بخشیده

است .

این هفت در دارای کادر محرابی با محور تقارن عمدی هستند که در قسمت کتیبه ها از روش گره چینی با گره

دوازه و شش استفاده شده .

درک های ارسی در مسجد مجموعه ای کمیاب و بی نظیر از هنر گره چینی و قواره بری با شیشه های رنگی در

شیراز به جامانده از دوران قاجار است .

شبستان شرقی:

شبستان زمستانه در شرق متقارن با شبستان اصلی است .

معماری جدارۀ بیرونی شبستان ، حیاط را با درهایی چوبی کمترنورگیر ارتباط داده است .

شبستان شرقی ، تزئینات و تنوع رنگی کمتری دارد. رنگ غالب، رنگ اکر آجر بناست .

نقش چهارطاقی های بنا ، کاشی هایی با نقوش هندسی در ترکیبی از رنگ های سیاه و آبی است .

رنگ زمینۀ کاشی کاری این بخش آبی لاجوردی و نقوش گل های گلدان های آبی و صورتی هستند .

ایوان جنوبی مسجد نصیر الملک :

ایوان جنوبی مسجد بدون کاربری خاص است و فقط برای قرینه سازی با ایوان شمالی خلق شده است .

بدنۀ جنوبی حیاط به طور کامل با کاشی تزئین شده است .سنگ ازاره ها به رنگ اکر در پایین جرزها به طور کامل

با تزئینی از گل و اسلیمی حجاری شده است .

رنگ غالب در کاشی های به کار رفته در مقرنس کاری طاق اصلی زرد روشن و سفید است که حاشیه ای از نوار

سیاه بر جلوۀ آن ها افزوده است .

کاشی هایی با زمینۀ رنگی لاجوردی و سیاه هم در قطعات کوچک تر با آن ها ترکیب شده است.

در بخش بالایی طاق مرکزی نقش ترنج اسلیمی آبی روشن برزمینۀ سفید به کار گرفته شده است .

بدنۀ داخلی ایوان از پنج ضلعی تشکیل شده که به صورت یک در میان ترکیب متفاوت آبی و زرد در زمینۀ سفید به

چشم می خورد .

ایوان شمالی (طاق مروارید) :

ایوان شمالی در مرکز جبهۀ شمالی حیاط با یک فرورفتگی عمیق یک طبقه با ارتفاع هشت متر ایجاد شده است و

در انتهای ایوان نیز یک مقرنس پرکار بی نظیری ایجاد شده .

این ایوان سه فضای مختلف دارد و به حدی تزئینات در اینجا پرداخته شده است که گویی به اندازۀ یک بنا کار برده

است .

تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آیات قرآنی و احادیث نوشته شده .

در بدنۀ طاق میانی قاب بندی هایی با زمینۀ زرد در دو طرف و زمینۀ لاجوردی در وسط با یکدیگر ترکیب شده اند. در

مقرنس کاری بالای این فضا از ترکیب رنگ های سفید و زرد کمتر لاجورد ، با حاشیه ای از نوار آبی روشن استفاده

شده است .

در قاب بندی های اطراف محراب ، رنگ غالب سفید و زرد است .

رنگ در کاشی کاری مسجد نصیرالملک :

یکی از تزئیناتی که به وفور در مسجد نصیر الملک شیراز ایجاد شده است ، کاشی کاری است .

به لحاظ فن ساخت ، کاشی کاری بنا شامل کاشی هفت رنگ ، معرق ، معقلی (ترکیب آجر و کاشی) است .

پالت رنگی کاشی کاری مسجد نصیر الملک تنوع رنگ بسیاری دارد و رنگ های گرم بیشتر است .

از بارزترین رنگ هایی که در این مسجد دیده می شود ، رنگ صورتی یا همان گل سرخ است که آن را به نام

مسجد صورتی شهره کرده است .

سایر رنگ های مشکی ، آبی لاجوردی ، آبی فیروزه ای و سبز نیلی در اینجاد وجود دارد .

از  کاشی های سفید رنگ و سیاه رنگ  برای زمینۀ داخل کادر استفاده شده به این نحو که با زمینه مشکی خط

سفید و برعکس جهت نگارش اشعار و آیات قرآن .

منبع: نشریه علمی مطالعات در دنیای رنگ

قسمت اول