رنگ در معماری مسجد نصیر الملک قسمت 1
رنگ در معماری مسجد نصیر الملک قسمت 1
رنگ در معماری مسجد نصیر الملک قسمت 1
مسجد در طول تاریخ هنر اسلامی به عنوان بنای مذهبی و مکان عبادت ، همواره عالی ترین نمونه های معماری
وتزئین را با خود داشته است .
نور، رنگ و همچنین آب از جمله عناصر شاخص در زیبایی شناختی معماری اسلامی به شمار می روند.
تجلی ماهیت وجودی نور و رنگ بر بنا ، این دو عنصر را اصلی ترین محور زیبایی شناسی معماری ایرانی ، درعرفان
و معنا قرار داده است .
رنگ در حوزه معماری ایران :
معماری ایران در زمرۀ رنگین ترین معماری های جهان جای دارد .
در برخورد با هنرهای مختلف اعم از نقاشی، تذهیب ، کاشی کاری ، فرش و.. نخستین عنصری که خودنمایی
می کند رنگ است .
در دورۀ قاجار باتوجه به در دسترس بودن مواد اولیه تهیه کاشی هفت رنگ و تبحر در ساخت کاشی هفت رنگ
موجب شد تا در بناهای مذهبی این دوره پالت رنگی متفاوتی شکل بگیرد که اوج کاشی کاری دوره قاجار مسجد
نصیرالملک است .
نقش رنگ در معماری مساجد :
رنگ ها از شکست نور به وجود می آیند . همان گونه که نور ، در حات تجزیه نشده اش نماد وجود و عقل الهی
است ، رنگ ها هم جنبه های گوناگون یا انقطاب های وجود را نمایان می کنند.
معماران در مسجد ها از رنگ بهره برده اند تا بی رنگی در در نیایش را آشکار کنند و برای هدایت ، حجابی از نور بر
دل سالک بیفکنند تا تذکر و عبرت بگیرد و بر طریق ذکر و نیایش خدا استوار شود . اینجاستن که معماران بی رنگی
را از رنگ طلب کرده اند و مسجدها را غرق در نور ساخته و با کاشی کاری ها به توزیع یکسان رنگ در بنا پرداخته
اند .
مساجد سفید و خاکی با متذکر شدن فقر انسان در برابر وحدت الهی با تسلیم ، ارامش صفا و سعادت حزن آلود
همراه ایست . مساجد چند رنگ نیز رمز غنای آفرینش ، تجلی و بازتاب غنای پایان ناپذیر خزائن الهی است .
رنگ های منفردی که در بناهای مختلف استفاده شده ، از گنبد سبز مسجد النبی که رمز رنگ اسلام است تا رنگ
آبی که در مساجد دوران تیموری و صفوی در ایران و ترکیه در دوران عثمانی و هند در دوره سلطه مغولان ، معنایی
و رمزی دارند که از احادیث و روایات مکتوب سرچشمه می گیرد .
جایگاه مضمونی رنگ ها در معماری مساجد :
اندیشمندان هنر اسلامی رنگ سفید را نماد وجود مطلق و رنگ سیاه ، که پوشش خانه کعبه است ، را نماد
اصلی متعالی و فراوجودی دانسته اند ، که خانه کعبه با آن ارتباط دارد .
استفاده از سبز و سبزآبی ها در آثار معماری مسلمانان ، به ویژه مسجد های ایرانی ، به دلیل یادآوری فضاهای
زیبای بهشتی است وبین رنگ آبی و فیروزه ای (سبز آبی ) با جایگاهی که این رنگ ها در آن به کار رفته است ،
ارتباط معنایی و مفهومی وجود دارد .
آبی تیره عمق و کمال قابل توجهی دارد و نماینگر رضایت و استغناست .
این رنگ ایده ال والایی از یگانگی ، کمال مطلوب و نشانه ای از وحدت وجود است ؛ اعتقاد و حقیقت ، عشق و
ایثار ، تسلیم و فداکاری است رنگ ازلی و نشادن دهنده سنت های پایدار و نگهدارنده گذشته است .
رنگ سبز رنگ زندگی و زیستن است .
در درون مسجد ، برخلاف بیرون که کاشی کاری بیشتر با آجر عجین شده است ، نقوش کاشی با سفیدی نقوش
گچ بری همراه است که تضاد چشم گیری را با فضای پر نقش و رنگ بیرون برقرار می سازد .
و باعث می شود فضای داخلی مسجد آرامش و قداست خاصی داشته باشد این قداست از رنگ سفید فضا و از
بی رنگی و بی نقشی سطوح داخلی نشئت میگیرد ، زیرا رنگ سفید به خصوص وقتی با نوعی خلوت ، تفکر و
سکوت همراه می باشد، الهام گر نوعی بزرگی ، پاکی و اندیشه بالندگی است .
رنگ در تزئینات معماری مساجد قاجار :
یکی از پایه های آفرینش زیبایی در هنر ایرانی اسلامی بر اصل تزئین استوار است .
عمده ترین آرایه های به کار گرفته شده در بناهای مساجد اسلامی ایران آجرکاری ،شیشه گری و آینه کاری ،
منبت ، مشبک و معرق ، رسمی بندی، خاتم سازی ، خوش نویسی ، و.. است
هنر تزئینات دوره قاجار به دلیل بدوی و عامیانه بودن دل نشین و صمیمانه است .
در هنر قاجار ، که هنری پررزق و برق ، رنگارنگ وگونه گون است رنگ ها اهمیت ویژه ای دارند.
رنگ های گرم و دوره های تاریخی ایران کاملا متمایز است .
تا قبل از دوره زندیه و قاجار رنگ غالب کاشی ها لاجوردی و فیروزه ای بود که از طیف رنگ خای سردند و در بیننده
القای آرامش وسبکی می کنند .
در دوره قاجار رنگ غالب کاشی های هفت رنگ زرد و قرمز بودند.
گرایش شاهان قاجاری به رنگ گرم مخصوصا زرد به این دلیل بود که رنگ زرد رنگی شاد ،پرتحرک و هیجان زا است
بیشترین رنگ های مورد استفاده در لایه های تزئینی کاشی ها در این دوره :
آبی (سیر و روشن )، آبی لاجوردی ، آبی فیروزه ای ، سبز ، قهوه ای (روشن ، تیره) زرد (زرد نارنجی ، زرد کرمی ،
زرد لیمویی) قرمز ، سیاه و سفید است .
معمار مسلمان را بر آن داشته است تا آنچه در خور عظمت ، جلال و جمال خداوندی است از طریق نقش و رنگ
تجلی بخشد.
مسجد نصیرالملک شیراز مربوط به دوره قاجاریه است، این بنا با بهرمندی از تزئینات کاشی هفت رنگ
که تقریبا در همه قسمت مسجد به کار رفته ، به ” نگین مساجد ایران ” شهرت یافته است .
منبع: نشریه علمی مطالعات در دنیای رنگ
دیدگاهتان را بنویسید