معرفی بنا [مدرسه ضیائیه – زندان اسکندر]

مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)

مربوط به سدهٔ ۷ است و در بافت تاریخی محله ی فهادان در شهر یزد واقع شده است.
زندان اسکندر یا همان مدرسه ضیائیه در حقیقت مدرسه‌ای است با حدود ۱۰ قرن قدمت

که در محله فهادان شهر یزد در مجاورت بقعه دوازده امام واقع گردیده‌است.
این بنا در سال ۸۳۱ هجری قمری توسط عارف معروف ضیاءالدین حسین رضی بنا گردید و

در سال ۹۰۵ ه‍.ق توسط پسرانش مجدالدین حسن و شرف‌الدین علی تکمیل گردید.

معماری:

از بخش‌های این بنا می‌توان به وجود چاهی با قطری حدود ۴ متر در وسط حیاط این مدرسه اشاره نمود

که به سردابی به عمق حدود ۷ متر منتهی می‌گردد، ارتفاع گنبد این بقعه به ۲۰ متر می‌رسد و

دارای گچبری‌های و تزئینات زیبائی با آبرنگ طلائی و لاجوردی بوده که بخش اعظم آن از بین رفته‌است.
در مورد این بنا روایت‌هایی مطرح می‌باشد که قدمت ساخت آن را به زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران نسبت می‌دهد که از این بنا به عنوان زندان استفاده می‌گردیده که بعدها تغییر کاربری داده و به عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفته‌است.

مدرسه ضیائیه یزد از شیوه آذری است

این مدرسه در چهار مرحله ساخته شده‌است. نخست گنبد خانهٔ کهن آن هم‌زمان با حمله مغولان،

برای آرامگاه ساخته شده و مدرسه هم نبوده‌است و دویست سال پس از آن در اوایل سده دهم،

نوهٔ سازندهٔ نخست گنبد، در کنار آن، این مدرسه را می‌سازد و آن را مدرس این مدرسه می‌کند و درگاه آن را هم به مدرسه باز می‌کند.

این‌جا هم‌خانه مدرس داشته که بخش اندکی از آن پیداست.
بر خلاف خانهٔ مدرس ابراهیم خان کرمان که از درون مدرسه بدان راه می‌یابند،

در این از همان هشتی می‌توان به خانه مدرس راه یافت.
میانسراء افزون بر ایوانچهٔ جلوی حجره‌ها چهار ایوان بلندتر دارد که ان را چهار ایوانی کرده‌است

بخش های مختلف زندان اسکندر:

گنبد
در اکثر بناهای تاریخی ایرانی و اسلامی گنبد به چشم میخورد و سازندگان و هنرمندان آنها در ایجاد

نقش و نگار بر روی آن ظرافت و حساسیت خاصی داشتند.

گنبد زندان اسکندر یزد مانند سایر بخش های آن از خشت تشکیل شده و بر خلاف ظاهر فعلی آن که

نقوشی با رنگ های طلایی و لاجوردی به چشم میخورد، در سالهای ابتدایی کاملا ساده بود و هیچ نشانی

از کاشی کاری و رنگ بر روی گنبد وجود نداشت. این گنبد ارتفاعی نزدیک به ۱۸ متر دارد و سادگی و زیبایی

را به بهترین نحو ممکن در خود جای داده است.

شبستان
مانند تمام مساجد و مکان های مذهبی، زندان اسکندر یزد نیز دارای شبستان بزرگی بود که محراب موجود

در این بخش و رواق های بزرگ و کوچک در جاهای مختلف زندان هر یک با معماری خاص و کاملا هوشمندانه طراحی و ایجاد شده اند.

بادگیر
یزد یعنی شهر بادگیرها و شرایط آب و هوایی و افزایش دمای هوا در تابستان باعث ایجاد آنها در کنار اغلب ساختمان ها شده است. بادگیر در واقع همان کولرهای امروزی می باشد که جریان هوا را به خوبی در کل مجموعه در جریان قرار داده و باعث خنک شدن هوا میگردد. در کنار ساختمان زندان اسکندر اتاقی به نام اتاق بادگیر وجود دارد که عمل در جریان قرار گرفتن هوا در آن انجام میشد.

موزه
هر چند که هر نقطه از این بنا می تواند حکم موزه ای بی نظیر را داشته باشد، اما مجموعه ای از سنگ لوحه و سنگ قبرهای قدیمی در این مجموعه به چشم میخورد که عاشقان موزه گردی با دیدنش تجربیات زیادی را کسب خواهند کرد.