گونه شناسی ساختاری کاربندی و رسمی بندی در معماری ایران

گونه شناسی ساختاری کاربندی و رسمی بندی در معماری ایران

یکی از مباحث مهم در فهم تاریخ ،معماری ایران ،مطالعه و دسته بندی تاق پوش ها است ، و کاربندی ، رسمی

بندی عناصر تاقی مبنی بر الگوهای هندسی هستند که ریشه در نبوغ هندسه ترسیمی معماران ایرانی دارند .

کاربندی ورسمی بندی ، از عناصر تاقی معماری ایران می باشند. نمونه هایی از ساده ترین تا متکاملترین انواع آن

در نقاط مختلف ایران قابل رویت است .

این عناصر از ابعاد مختلفی چون هندسی ، سازه ای ، فضای سازی و حتی اقلیمی مورد توجه استادکاران و

پژوهشگران قرار گرفته است .

کاربندی و رسمی بندی چیست ؟

نظرات موجود در این زمینه که مورد تحلیلی و ارزیابی قرار گرفته را میتوان به سه دسته تقسیم بندی کرد :

دسته اول : استادکاران و افرادی که بطور علمی در زمینه کاربندی و رسمی بندی کار کرده و بر شیوه های

ترسیمی سنتی تسلط دارند .

دسته دوم : محققانی هستند که در خصوص کاربندی و رسمی بندی مطالعه و تحقیقاتی انجام داده اند .

دسته سوم : پژوهشگران مطالعات معماری ایرانی می باشند که بطورعام به تحقیق در معماری سنتی ایرانی

پرداخته ودر این میان نظراتی کلی نیز از کاربندی و رسمی بندی مطرح نموده اند .

• دیدگاه استادکاران
• دیدگاه محققان

الف محققان نسل اول

ب محققان نسل دوم

• پژوهشگران مطالعات معماری ایران
• مطالعه تطبیقی و جمع بندی آراء

کاربندی و رسمی بندی :

• کاربندی:

به سبب قابلیت های فرمی و عملکردی بالای خود ، کاربردهای گسترده ای در معماری ایرانی داشته

است . گاهی در نقش پوشش بنا بکار رفته و گاه چون چپیره در زیر گنبد قرار می گیرد .

• کاربندی در چپیره سازی :

یکی از کاربست های مهم کاربندی استفاده آن در زیر گنبد و نقش چپیره سازی است .

که در دو دسته کلی شکنج و گوشه سازی قابل بررسی است .

کاربندی در نقش شکنج :

در این حالت ابتدا با استقرار هشت تاق  تحت عنوان تاق بندی در گوشه ها و دهانه میانی زمینه مربعی به هشت

ضلعی تبدیل شده و سپس با اجرای کاربندی در حدفاصل بین هشت تاق ، زمینه به 16 ضلعی یا بیش از آن انتقال

می یابد.

که از جهت سادگی و پیچیدگی به دو دسته

• کاربندی یزدی
• کاربندی معمولی

تقسیم می شود.

کاربندی یزدی  :

از ساده ترین مصادیق کاربندی در نقش شکنج ، در گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان دیده می شود که تنها از

پاباریک و سنبوسه تشکیل شده .

کاربندی معمولی :

این دسته شامل کاربندی هایی می باشد که در اجزاء پاباریک ، شاپرک و سنبوسه استفاده شده است  و عمده

ترین تفاوت آن با کاربندی یزدی استفاده یا عدم استفاده از عضو شاپرکی بیان کرده اند .

• کاربندی در نقش گوشه سازی
•  در نقش پوشش
• در پوشش اصلی
•  ساده
• کاربندی ویژه
•  در پوشش زیرین
• درپوشش نیمه بسته
•  در نما

رسمی بندی :

رسمی بندی فاقد مقاومت باربری است ، لذا همواره در نقش اًمود ظاهر شده و پایین سقفی دیگر (پس تاق) و

متکی بر آن قرار میگیرد .

• رسمی بندی در پوشش
• رسمی بندی درنما

دانلود مقاله :

گونه شناسی ساختاری کاربندی و رسمی بندی در معماری ایران

منبع : مقاله گونه شناسی ساختاری کاربندی و رسمی بندی در معماری ایران بر مبنای ساختگاه و کاربست

احد نژاد ابراهیمی ،یاسر شهبازی  امیر امجد محمدی