مجموعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی
نمونه‌ی هنر معماری متعالی در طراحی دارُالحُفاظ
نقطه عطف تاریخی شهر
طراحی مجموعه‌ی شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی سرآغاز توسعه و رونق حیات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی شهر اردبیل بود. دو دورهی عمده معماری برای مجموعه قابل بیان است. دورهی پیش از عصر صفوی (سال‌های ۷۰۰ – ۹۰۷ قمری) به عنوان یکی از بزرگترین مراکز خانقاهی ایران نقش موثری در نشر تفکر صفوی ایفا نمود.
ترکیب فضاهای رویداد محور
دورهی دوم عصر صفوی است که مجموعه توسعه بیشتری یافت. مجموعه شیخ صفی‌الدین ، شامل مقابر شاهزادگان و امرای دورهی صفوی نیز در این مکان دفن شدند. مجموعه‌ی کنونی شامل چند بنای مختلف به نام‌های بقعه‌ی شیخ صفی الدّین، مقبره‌ی شاه اسماعیل، چینی خانه، مسجد جنّت سرا، خانقاه، چله خانه، شهیدگاه، دارالحفاظ است.
امتداد سنت فضاهای کارکردی
دارالحفاظ در مجموعه‌ی‌شیخ صفی‌الدین نمونه برتری از احداث فضاهای رویداد محور است. دارالحفاظ تالار محل تلاوت قرآن و بین تلاش برای حفظ قرآن بوده است اما از منظر شیوه‌ی مقبره‌سازی دوره‌های فرهنگی ایران، رواق‌های اختصاصی حفظ و تلاوت قرآن و خلوت، در تشکیلات دینی و زیارتی است.
سابقه‌ی شهری دارالحفاظ
دارالحفاظ‌های تاریخی ایران در معماری تشیکلات خانقاهی – آرامگاهی و مراکز زیارتی، شهرهای معروف سیاسی و فرهنگی در دوره‌ایلخانی و تیموری شدت گرفت. شهرهای هرات، اردبیل، مشهد، تبریز و شهر طبس در فاصله سده‌های هشت و نه هجری ساخته شد.
سیر شکل‌گیری دارالحفاظ
بررسی تاریخ معماری مراکز مذهبی نشان‌دهنده‌ی آن است که این عنصر ابداعی ابتدا در مدخل مزار به شیوه‌ی ایوان و رواق ساخته شده است و با توسعه‌ی مزار در سمت مورد نظر با تالاری چهار گوش عمود بر آستانه به تعالی رسید. این فضا به معنای کارکردی مجموعه کمک می‌کرد و برای برگزاری مراسم‌های دینی و عبادی در نظر گرفته شده بود.
نمونههای پیشگام
اولین نمونههای دارالحفاظ در تاریخ معماری ایران متعلق به دو دهه‌ی اول سده‌ی هشتم هجری است. دارالحفاظ‌های ربع‌رشیدی تبریز و سلطانیه بودند که ته‌رنگ‌های آن به دارالحفاظ مجموعه شیخ‌صفی‌الدین منتقل شده است.
قندیل‌خانه
دارالحفاظ مجموعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی معروف به قندیل‌خانه است. در دورهی صفویه‌ی به نمازخانه و شبستان و حتی رواق نیز شهرت یافت اما نام‌گذاری قندیل‌خانه به سبب وجود قنادیل زیاد آویزان از سقف است. دارای ابعادی در حدود ۱۱.۵ در ۶ متر که با محور شرقی – غربی در جنوب صحن اصلی قرار دارد.
دارالحفاظ: شاهکار هنر معماری
این تالار در دو جانب طولی خود دارای دو حجره متقارن در جناحین مدخل و سه‌صفه ی متقارن در اضلاع طولی است که برای نشستن قاریان و حافظان طراحی شده است. مهندسی دارالحفاظ به گونه‌ای است که حرکت پیش‌رونده در آن به دقت تنظیم و محاسبه شده است و در تلاوت بسیار تاثیرگذار است و این دارالحفاظ نمونه‌ای از شاهکار هنر معماری در سده هشتم است.
فضای‌داخلی نمادین
به لحاظ فضای داخلی دارالحفاظ مجموعه شیخ‌صفی‌الدین از منظر طراحی جزئیات داخلی حاوی تزئینات کتیبه‌ی و غیرکتیبه‌ای است که شامل دیوارنگاره‌های تذهیب و گچبری‌هایی متعدد است. مضامین کتیبه‌ها بر اهمیت دعا و اجابت آن، توحید و دعا و عدل و علم است. همچنین حضور نقش‌مایه‌های عرفانی در تزئینات جلوه‌ی فضای داخلی را برجسته کرده است.
دیدگاهتان را بنویسید
